امروزه کشورها در تجارت رقابت شدیدی با هم دارند. هر یک به دنبال راه هایی برای کسب سود بیشترند. برای این منظور از ترفندهای زیادی استفاده می شود. یکی از این روش ها دامپینگ در تجارت بین المللی است. دامپینگ، یعنی فروش کالا با قیمتی پایین تر از قیمت استاندارد. طوری که حتی صرفه اقتصادی نداشته باشد. این اصطلاح در بازرگانی بسیار کاربرد دارد. به آن رقابت مکارانه یا مخرب هم می گویند. در این مقاله از گروه تجاری ققنوس به بررسی انواع دامپینگ می پردازیم همچنین با مزایا و معایب دامپینگ نیز آشنا می شوید. پس با ما همراه باشید.
دامپینگ در بازار تجارت بین المللی چیست؟
دامپینگ از واژه «Dump» به معنی ارزان فروختن یک کالا می آید، ساده تر بخواهیم بگوییم اینکه هنگام دامپینگ در تجارت بین المللی یک کالای خارجی را با قیمتی بسیار پایین تر از محصول داخلی می فروشند و این باعث می شود مردم تحت تاثیر این قیمت پایین کالای وارداتی قرار گیرند و از خریدن کالای داخلی پرهیز نمایند. نمونه آشکار Dumping، کشور چین می باشد که در سراسر جهان محصولاتی را با قیمتی کمتر از کشور وارد کننده ولی با کیفیتی پایین تر عرضه می کنند و به این طریق بازار کشورهای زیادی را دز جهان در دست گرفته است و واردات از چین انتخاب بسیاری از تجار شده است.
دامپینگ در تجارت بین المللی یک نوع تبعیض قیمتی است و هنگامی رخ می دهد که یک تولیدکننده (برای مثال تولیدکننده ای در کشور چین) قیمت محصولی که به بازار خارجی وارد می شود را تا حدی پایین می آورد که در نهایت کمتر از قیمتی می شود که مشتریان داخلی در کشور مبدأ (مثلا ایران) پرداخت می نمایند. این کار با هدف به دست آوردن مزیت رقابتی در بازار واردات و به طور عمدی انجام می شود.
از این رو دامپینگ به شرکت های خارجی گفته می شود که محصولات خود را زیر قیمت و پایین تر از ارزش بازار قیمت گذاری می نمایند تا باعث از بین رفتن رقابت داخلی شوند. در مقابل انواع دامپینگ، خدمات ضد دامپینگ قرار دارد و آن عبارت از یک تعرفه حمایتی می باشد که دولت بر کالاهای وارداتی وضع می کند که فکر می کند به میزان زیادی پایین تر قیمت گذاری شده اند. مزایا و معایب دامپینگ نیز باعث بوجود آمدن توافق نامه هایی شده است.
انواع روش های دامپینگ در تجارت بین المللی
دامپینگ به روش های گوناگونی انجام میشود که هر یک ویژگی های خاص خود را دارد. تقسیم بندی انواع دامپینگ به شکل زیر می باشد :
- دامپینگ یا بازار شکنی مستمر (بلند مدت) : دامپینگ بلندمدت به این معنی است که در آن بعضی از تولید کننده‌های داخلی بیشترین سهم سود بازار را قسمت خود می نمایند. این گونه بازار شکنی یا دامپینگ در بلند مدت اتفاق می‌افتد و اثرات آن هم به گونه مستمر خواهد بود.
- دامپینگ یا بازار شکنی مخرب یا ویران‌گر : این روش نیز نوعی کارشکنی کوتاه مدت به حساب می آید، که در آن محصولات را با قیمتی پایین در بازارهای خارجی می فروشند. به طوری که حتی از قیمت‌های داخلی آن محصول در کشوری که در آن شروع به فروش می کنند، خیلی پایین است و فروشندگان یا در حقیقت همان بازار شکنان حاضر هستند زیان‌های این اقدامشان را تحمل کنند به امید اینکه در بلند مدت سودهای بسیار بیشتری به دست آورند و در بازار آن کشور به فروشنده انحصاری آن کالا تبدیل شوند. مثالی از این نوع دامپینگ تولید کننده‌ها و بازرگانان کشور چین هستند که از طریق عرضه کردن کالاهای خود در بازار کشورهای دیگر با قیمت‌هایی بسیار پایین، توانسته اند اکثر بازارهای کشورهای دیگر را از آن خود نمایند، گرچه در ابتدا و در کوتاه مدت ضرر و زیان های زیادی متحمل شدند اما در مقابل سودهای بلند مدت بعدی را ترجیح داده اند.
- دامپینگ یا بازار شکنی تصادفی یا فصلی : دامپینگ تصادفی، هنگامی انجام میشود که محصولی را به طور اتفاقی در بازار کشورهای دیگر و با قیمتی پایین تر از بازارهای آن کشور به فروش می رسانند و این کار با هدف فروش میزان تولیدات اضافه شان انجام می گیرد. تا تولیداتشات در انبارهایشان انباشته نشود. سپس وقتی کالاهای اضافی فروخته شد، بقیه محصولات را با قیمت‌های بالاتر به فروش می‌رسانند. این نوع از انواع دامپینگ غالبا با تغییرات فصلی نیز اتفا می افتد.
چرا عملیات دامپینگ را در تجارت بین المللی انجام می دهیم؟
با توجه به مزایا و معایب دامپینگ در تجارت بین المللی دلایل زیادی برای انجامش وجود دارد که مهمترین دلایل آن عبارتند از:
اولین مزایا عملیات دامپینگ، تلاش برای حضور در بازارهای خارجی به این منظور که انحصار فروش آن کالا را در دست گیرند. دوم این که رقبا را در زمینه تولید همان محصول از دور خارج کنند. سوم اینکه به اقتصاد کشور مقصد ضربه بزنند. چهارم تولیدات مازاد را از کشور خارج نمایند تا از کاهش قیمت آن جلوگیری شود. پنجم این که به سهمی از بازار کالای مربوطه دسترسی پیدا کنند و دلیل دیگر اینکه با دامپینگ محصولاتی را که به دلیل نداشتن کیفیت مناسب تقاضای خوبی ندارند را به فروش برسانند، از دیگر مزایا و معایب دامپینگ هستند.
دیدگاه بین المللی درباره عمل دامپینگ چگونه است؟
اگر چه سازمان تجارت جهانی (WTO) باید در مورد عادلانه یا ناعادلانه بودن باتوجه به مزایا و معایب دامپینگ در تجارت بین المللی قضاوت کند ولی در کنار آن اکثر کشورهای جهان نیز طرفدار دامپینگ نمی باشند. طبق قوانین سازمان تجارت جهانی دامپینگ یه عمل قانونی است، ولی در صورتی که کشور خارجی (واردکننده) به طور قابل اتکا، اثرات منفی شرکت صادرکننده را برای تولیدکنندگان داخلی خود تحمیل کند، دامپینگ درست نیست. بیشتر کشورها برای اینکه با دامپینگ مقابله کنند و از صنایع داخلی خود محافظت نمایند، در برابر قیمت گذاری غارتگرانه، از تعرفه ها و سهمیه ها استفاده می نمایند. همچنین Dumping اگر باعث “تأخیر از نظر تامین متریال و ماده” در استقرار صنعت در بازار داخلی کشور شود، ممنوع می باشد.
موافقت نامه های تجاری نیز اکثرا شامل محدودیت هایی برای دامپینگ در تجارت بین المللی می باشند. اگرچه اثبات نقض این چنین قراردادهایی ممکن است دشوار به نظر برسد اما اجرای کامل آن نیز می تواند مقرون به صرفه شود. اگر بین دو کشور توافقنامه تجاری موجود نباشد، در این صورت منع خاصی جهت دامپینگ در تجارت بین المللی بینشان وجود نخواهد داشت.
تاثیرات دامپینگ بر کشور های واردکننده و صادر کننده به چه صورت است؟
تأثیرات دامپینگ در تجارت بین المللی بر کشور وارد کننده، که انحصارگر کالای خود را در آن کشور رها می‌کند، به عواملی همچون مدت زمان انجام دامپینگ (کوتاه مدت یا بلند مدت)، ماهیت کالا و هدف از انجام دامپینگ بستگی دارد.
- اگر تولیدکننده کالای خود را برای مدت زمان کوتاهی در خارج از کشور دامپینگ نماید، در این صورت صنعت کشور وارد کننده، تنها برای مدت کوتاهی تحت تأثیر آن قرار خواهد گرفت. یعنی صنعت آن کشور به علت قیمت پایینِ محصول دامپینگ، برای مدتی ضرر می‌کند چون از کالای خودِ آنها مقدار کمتری فروخته میشود.
- اگر دامپینگ در تجارت بین المللی میان دو کشور به مدت طولانی تری ادامه پیدا کند، این عمل برای کشور وارد کننده خطر زیادی خواهد داشت. زیرا که برای تغییر تولید در کشور وارد کننده، نیاز به زمان است و صنعت داخلی آن کشور نمی تواند این رقابت را تحمل کند. اما هنگامی که واردات کالاهای ارزان قیمت متوقف گردد یا دامپینگ از بین رود، تغییر مجدد تولید مشکل خواهد بود.
- در صورتی که کالای دامپینگ، یکی از کالاهای مصرفی باشد، در نتیجه آن تقاضای مردم در کشور واردکننده برای کالاهای ارزان قیمت تغییر می‌نماید. و وقتی دامپینگ متوقف شود، این تقاضا معکوس می شود. سرانجام سلیقه‌ی مردم آن کشور تغییر خواهد کرد و این امر برای اقتصاد کشور وارد کننده بسیار مضر خواهد بود.
- گاهی نیز اگر محصول دامپینگ شده از کالاهای ارزان قیمت باشد، باعث ایجاد یک صنعت جدید خواهد شد. و موقعی که واردات این کالاها متوقف گردد، این صنعت هم تعطیل می شود. در نهایت، به دنبال آن کشور واردکننده متضرر خواهد شد.
- اگر انحصارگر، کالا را با هدف حذف رقبای خود در کشورش از بازار خارج نماید، در این صورت کشور واردکننده در ابتدا از کالاهای ارزانی بهره‌مند خواهد شد. اما پس از آنکه رقابت تمام شد و همان کالا با قیمت انحصاریِ بالا به فروش برسد، کشور وارد کننده ضرر می کند زیرا حالا باید برای آن هزینه‌ی بالایی پرداخت کند.
اثراتی که دامپینگ بر کشور صادرکننده می‌گذارد
انواع دامپینگ با روش‌های زیر بر کشور صادر کننده نیز تأثیر گذار است :
- اگر مصرف کنندگان داخلی مجبور باشند به خاطر دامپینگ، یک کالای انحصاری را با قیمت بالاتری خریداری نمایند، از لحاظ توان خرید متضرر می‌شوند. اما اگر انحصارگران کالاهای بیشتری تولید نمایند تا آن را در کشور دیگری دامپ کنند، این عمل به نفع مصرف کنندگان است. زیرا تولید کالای بیشتر، باعث کاهش هزینه حاشیه‌ای میشود و به دنبال آن، قیمت کالاها بدون عمل دامپینگ از قیمت انحصاری کمتر می شود. از طرفی این قیمت پایینتر از قیمت انحصاری، بستگی به قانون تولیدی دارد که صنعت بر اساس آن فعالیت می‌کند. اگر این صنعت با قانون کم کردن سود تولید نماید، قیمت سقوط نخواهد کرد زیرا هر دوی هزینه‌ها و قیمت افزایش می‌یابند. در این صورت مصرف کنندگان بازنده هستند و تولیدکننده انحصاری سود می‌برد. با هزینه‌های ثابت، در قیمت ها تغییری ایجاد نمی شود. فقط هم مصرف کنندگان و هم انحصار کننده از انواع دامپینگ سود می کنند که هزینه‌ها تحت قانون افزایش سود قرار گیرند.
- چنانچه تولیدکننده انحصاری محصولات بیشتری تولید کند، کشور صادرکننده هم از دامپینگ در تجارت بی المللی سود می‌برد. در نتیجه، برای ورودی‌های مورد نیاز مانند مواد اولیه و غیره که برای تولید آن کالا لازم است، تقاضا بیشتر می شود و زمینه اشتغال در کشور گسترش پیدا می کند.
- کشور صادرکننده نیز با فروش کالای خود از راه دامپینگ به مقدار زیاد در بازار خارجی، ارز خارجی بدست می آورد و در نتیجه، باعث بهبود تراز تجاری آن می شود.
مثال هایی از دامپینگ در کشورهای مختلف (آمریکا و ژاپن)
انواع دامپینگ یا بازار شکنی مفهومی اقتصادی می باشد که در بیشتر کشورها اتفاق می‌افتد به ویژه در بازار کشورهایی که کالاها شباهت زیادی دارند، تولیدکنندگان و بازرگانان اقدام به دامپینگ می‌کنند تا بتوانند رقیبان را از بازار رقابت خارج کنند. نمونه این اقدام اولین بار در قرن بیستم، از سوی تولیدکنندگان انگلستان جهت رقابت با تولیدات آمریکایی صورت گرفت.
در طی دهه‌های ۱۳۹۰، تولیدکنندگان و بازرگانان ژاپنی به بازار شکنی اقدام کردند، آنها دامپینگ را در بازارهای لوازم الکتریکی آمریکا همچون انواع تلویزیون و نیز بازار فولاد آمریکا انجام دادند. بخاطر اینکه ژاپنی‌ها در حیطه تولید انواع تلویزیون‌ها خط تولید بیشماری داشتند و آمریکایی‌ها هم در این زمینه رقیب ژاپنی ها بشمار می‌آمدند، ابتدا ژاپنی‌ها به فروش محصولات خود در بازارهای آمریکا با قیمتی پایینتر از قیمت‌های موجود در بازارهای آمریکا اقدام کردند، در نتیجه طولی نکشید که توانستند بازار تلویزیون آمریکا را به دست گیرند و سود کلانی به دست آورند.
در زمینه تولید فولاد نیز، آمریکا و ژاپن تولیدکنندگان زیادی داشتند. ولی تولیدکنندگان و بازرگانان ژاپنی به علت به دست آوردن بازار آنها، تولیدکنندگان و رقبای آمریکایی را از دایره رقابت بیرون راندند، و از راه بازارشکنی یا فروش پایین کالای خود پس از مدتی به اهداف بلند مدت خود یعنی سودآوری کلان دست یافتند. علاوه بر بازارهای آمریکا، ژاپنی‌ها همچنین به عمل دامپینگ و بازارشکنی در بازار خودرو و فولاد اروپا نیز اقدام کردند و در این زمینه نیز موفق بودند.
دامپینگ در بازار اروپا
حتی در اروپا نیز اثرات دامپینگ ژاپنی‌ها به چشم می‌خورد. البته آنها در اروپا به‌جای لوازم الکترونیکی روی دامپینگ خودرو و فولاد تمرکز نمودند و در آنجا نیز پس از مدتی به موفقیت موردنظرشان دست یافتند.
مثال هایی از بازار شکنی در ایران
یک نمونه از انواع دامپینگ نیز در بازار خودروی ایران انجام می شود که تولیدکنندگان شرکت‌های مختلف برای انحصارگر شدن در زمینه فروش، شروع به بازارشکنی یا فروش محصولات خود با قیمتی پایینتر از نمونه‌های آن در شرکت‌های دیگر کردند. از شرکت‌های تولید خودرو در ایران می‌توان از ایران خودرو، سایپا، مدیران خودرو و کرمان موتور نام برد.
بازار گوشی آمریکا و چین، نمونه دیگری از انواع دامپینگ در تجارت بین المللی است که در سال‌های اخیر به شدت رواج پیدا کرده است. همچنین کشور چین در زمینه‌های گوناگونی به دامپینگ در ایران می پردازد و با این اقدام باعث بیکار شدن بسیاری از تولیدکنندگان محصولات داخلی ایران شده و ضررهای زیادی به اقتصاد ایران وارد نموده است.
سیاست‌های ضد دامپینگ چگونه است؟
سازمان تجارت جهانی انواع دامپینگ و بازار شکنی را به علت این که آسیب های جدی به صنعت داخلی کشور وارد کننده تحمیل می کند، ممنوع اعلام کرده است. همچنین از دامپینگ در تجارت بین المللی به عنوان وسیله‌ای جهت استعمار اقتصادی کشورهای در حال توسعه از سوی کشورهای قدرتمند و صنعتی استفاده کنند تا به بازار داخلی آنها تسلط پیدا کنند. کشورهای زیادی که اقتصادشان تحت تاثیر دامپینگ دچار ضرر و مشکلات مالی شده است به فکر روش‌ها و ترفندهای مختلفند تا این نوع بازار شکنی را حذف نمایند.
یکی از این کشورها، آمریکا بود. این کشور از تولید کنندگان داخلی خود با پرداخت یارانه‌های حمایتی و نیز انجام معافیت‌های مالیاتی بر آنها، حمایت کرد تا از پای درآمدن اقتصاد فولاد خود در برابر فولاد ژاپن و کره، جلوگیری کند و نیز در مقابل، به فولاد وارداتی از ژاپن و کره تعرفه‌های بالایی وضع کرد تا با این عمل قیمت محصولات وارداتی از محصولات داخلی خود آمریکا بیشتر شود، در نتیجه این اقدامات بازار فروش فولاد آمریکا بسیار رونق پیدا کرد.
نمونه دیگری از این کشورها که اقداماتی برای جلوگیری از این نوع بازار شکنی کرد، کشور ایران می باشد که برای بالا بردن فروش تولیدات داخلی در برابر محصولات مشابه چینی، به حمایت از تولید کننگان داخلی اقدام کرد و خط تولید را از طریق پرداخت یارانه‌های حمایتی به تولیدکنندگان داخلی و وضع تعرفه بر واردات چینی، رونق داد.
توافق نامه های ضد دامپینگ چگونه است؟
تا اینجا با مزایا و معایب دامپینگ آشنا شدید. اکنون به سیاست دیگری برای جلوگیری از هرگونه آسیب به بازارها از طریق انواع دامپینگ می پردازیم. اولا کشورها باید از روش موافقت نامه‌های تجاری فعالیت کنند. در صورتی که هر دو کشور به توافق برسند، می‌توانند به رقابت صحیح و سالم بپردازند و از بازارشکنی جلوگیری نمایند. سازمان تجارت جهانی اعلام نموده است که آمریکا با وضع تعرفه ضد دامپینگ علیه دیگر کشورهای جهان، بر خلاف قواعد این سازمان عمل کرده است. زیرا اگر کشوری قصد دارد از ابزار تعرفه ضد دامپینگ علیه واردات کالا استفاده نماید، باید بتواند دلایل و مستندات لازم ارائه دهد و کاهش قیمت غیرمنطقی آن محصول را ثابت کند. در سال‌های اخیر آمریکا در موارد متعددی از این ابزار استفاده نموده است که اکثرا شامل محصولات کشور چین می باشد.
سخن پایانی
همانطور که در این مقاله از گروه تجاری ققنوس مطالعه نمودید، مزایا و معایب دامپینگ و انواع دامپینگ در تجارت بین المللی را شناختید. سود و زیان آن بستگی به این دارد که شما در کدام سوی معامله قرار دارید. اگرچه از نظر بسیاری از اقتصاددانان، اقدام به دامپینگ منصفانه و عادلانه نمی باشد، اما متاسفانه در تجارت بین المللی به این موضوعات کمتر اهمیت می دهند و مهم کسب سودشان است. به هر حال امیدواریم که در این مطلب کاملا با موضوع مزایا و معایب دامپینگ آشنا شدید و توانسته باشیم اطلاعات مفیدی را در اختیار شما قرار دهیم. شما می توانید برای کسب اطلاع از آخرین قوانین مربوط به واردات و صادرات با کارشناسان ما در گروه تجاری ققنوس در ارتباط باشید.
