بارنامه مستر یا MAWB چیست و چه کاربردهایی در حمل و نقل بین المللی کالا دارد؟

در حمل و نقل دریایی اصطلاحاتی وجود دارد که آشنایی با آن‌ها کمک می‌کند تا عبارات و عناوین مربوط به این کار را بهتر متوجه شوید. یکی از این اصطلاحات بارنامه مستر mawb می باشد. پیش از این که بارنامه مستر (Master Air Waybill) را تعریف کنیم، بهتر است یک توضیح کلی راجع به این که بارنامه در کل چیست داشته باشیم، تا با مفهوم کلی بارنامه آشنا شوید، سپس به موضوع بارنامه MAWB و توضیح جزئیات آن و این که چرا باید برای حمل بار، بارنامه داشته باشیم و کاربردهای کلی این سند چه می باشد و انواع بارنامه های دریایی چیست؟ می پردازیم. پس با ما در گزوه تجاری ققنوس همراه باشید.

بارنامه چیست؟

بارنامه سند و مدرکی است که برای هر گونه جا به­ جایی و حمل و نقل کالا و بار و دریافت خدمات حمل و نقل، لازم است و به نوعی سند مالکیت بار و محموله به حساب می آید. برای مثال، اگر باری گم شود، با داشتن بارنامه آن بار می توان ادعای مالکیت کرد. با توجه به مقررات دولت ها، بدون بارنامه هیچ باری نباید جابه­ جا شود.

در بارنامه های حمل و نقل، اطلاعات کاملی از بار و محتویات آن و مشخصات فرستنده، گیرنده و شرکت حمل و نقل آن و آدرس دقیق مبدا و مقصد همراه با شرایط و طریقه حمل بار قید می شود. این سند توسط شرکت حمل کننده بار تنظیم و به حمل کننده بار تحویل داده می شود. وقتی بار به مقصد رسید، بارنامه به گیرنده تحویل داده می شود. بارنامه را در جریان حمل و نقل های بین‌ المللی، باید به گمرک تحویل دهند. با این کار، گیرنده ی بار نزد گمرک از صلاحیت مالکیت بار برخوردار می شود و در غیر این صورت، نمی توان بار را از گمرک ترخیص کرد و دولت بار را ضبظ می کند.

بارنامه مستر به چه معناست؟

بارنامه مستر MAWB (Master Air Waybill) بارنامه اصلی یا سند مادری است که شرکت‌ های هوایی در مقابل دریافت بار از شرکت‌های حمل و نقلی کانسولیدیت یا فورواردی و تحویل آن در مقصد صادر می ‌کنند. توجه کنید که معمولا طرف گیرنده بار که در بارنامه مستر قید می شود، شرکتی است که با فورواردر قرارداد دارد‌. به عبارت دیگر، این بارنامه قراردادی است که بین شرکت حمل کننده کریر (Carrier) و شرکت حمل کننده فورواردر (Forwarder) بسته می شود. در بارنامه MAWB شماره سریال ۱۱ رقمی را مشاهده می کنید که جهت بررسی وضعیت تحویل، موقعیت کنونی بار و رزرو مورد استفاده قرار می گیرد. اطلاعاتی که این ۱۱ عدد نمایش می دهند به شرح زیر است:

• سه رقم اولی که در این شماره ی ۱۱ رقمی می آید، کد معرف ایرلاین است. هر ایرلاینی دارای کد سه رقمی مخصوص به خود است و از این طریق با این شماره ی ۱۱ رقمی، معلوم می شود که کدام شرکت هواپیمایی، حمل کننده بار است.
•  شماره محموله و بار، هفت رقم بعد از این سه رقم می باشد.
• رقم آخر را نیز به عنوان رقم کنترل می شناسیم که از عدد ۶ کمتر است و از طریق محاسبات خاصی حاصل می شود.

کاربرد بارنامه مستر

همانگونه که بیان شد، بارنامه مستر یک نوع سند است که بین فرستنده بار و شرکت حمل کننده بار تنظیم می شود و در واقع سند تحویل کالا به مقصد معین است. این سند قبل از اینکه بار حمل شود باید بین اشخاص حقیقی و حقوقی که گفتیم، تکمیل شود و طرفین آن را امضا نمایند تا قانونی شده و ارزش اجرایی به خود بگیرد. پس از صادر شدن آن، تا زمان تحویل بار اعتبار داشته و بر اساس آن، اگر هزینه های مشخص شده در زمان تعیین شده پرداخت نگردد، حمل کننده بار می تواند از تحویل آن به گیرنده امتناع کند.

به علاوه این بارنامه نوعی بیمۀ بار محسوب می شود تا زمانی که بار به مقصد برسد و اگر در هنگام حمل آسیبی به کالاها وارد بشود یا به هر طریقی بار گم شود، شرکت حمل کننده خسارت آن را بپردازد. شایان ذکر است که این سند دارای ارزش قضایی است و می توان پیگیری قانونی کرد.

کاربرد دیگر بارنامه مستر این است که می توانید به سامانه رهگیری مراجعه کرده و کد نوشته شده در بارنامه را وارد کنید و به این ترتیب از اطلاعات دقیقی همچون وضعیت کنونی بار و زمان و محل تحویل آن آگاه شوید. در نهایت مهمترین کاربرد بارنامه MAWB این است که می توان از طریق نوع کالا و محموله که در بارنامه قابل تشخیص است، زمان ترخیص آن را فهمید. این ویژگی در مورد بارهایی که کالای خاصی هستند بسیار با اهمیت است زیرا باید تحت شرایط خاصی نگهداری و حمل شوند و از این رو دانستن زمان تحویل و ترخیص شدن آن ها مهم می باشد.

مزایای بارنامه مستر

• وجود بارنامه مستر باعث می شود که محموله ها سریع تر انتقال یابند
• خطر دزدی در محموله کم تر می شود.
• احتمال آسیب رسیدن به کالا کمتر است.
• در مقایسه با حمل جداگانه کالا، نرخ هزینه حمل و نقل محموله ای که بارنامه مستر دارد کمتر است.
• صرفه جویی در هزینه بسته بندی محموله

لیست انواع بارنامه های دریایی

بارنامه های دریایی از نظر موقعیت کالا به دو نوع بارنامه دریایی تقسیم میشود. بارنامه کالای بارگیری شده (B/L Shipped Bill of Lading) نشان می دهد که کالا توسط متصدی حمل دریافت شده و بارگیری نیز در کشتی انجام یافته است. روی این بارنامه ها عبارت های Shipped و یا On Board نوشته می شود و دیگری بارنامه دریایی کالای دریافت شده  (Received for Shipment B/L)  یعنی متصدی حمل، کالا را برای حمل دریافت کرده اما بارگیری انجام نداده است. اگر اعتبار این بارنامه در قرارداد بین خریدار و فروشنده، پذیرش نشده باشد، بانکها از قبول این بارنامه خودداری خواهند کرد.

و از نظر تعداد وسیله حمل نیز به ۳ نوع بارنامه دریایی مستقیم (Direct Bill of Lading) که برای انتقال کالا از بندری به بندر دیگر بدون اینکه کشتی تغییر کند و برای ارسال مستقیم کالا به گیرنده است. دوم بارنامه حمل مرکب (Combined Bill of Lading) هم که در مورد کالاهایی است که با بیش از یک نوع وسیله حمل و نقل (چندوجهی) ارسال می شوند. کسی که این بارنامه را صادر کند، یعنی متصدی حمل و نقل چند وجهی، از زمان دریافت کالا تا تحویل آن به مبدا مسئولیت حمل آن را بر عهده دارد. و سوم بارنامه سراسری (Through Bill of Lading) که شبیه بارنامه مرکب است، فقط این بارنامه وقتی صادر می شود که یک حلقه از زنجیره حمل و نقل، لزوما حمل بار دریایی باشد.

بارنامه های دریایی از نظر شرایط کالای مورد حمل نیز دو نوعند: اول بارنامه دریایی تمیز یا بارنامه غیر مخدوش (Clean Bill of Lading): اگر بر روی بارنامه هشداری راجب معیوب بودن کالا یا بسته بندی نادرست آن نوشته نباشند و در کنار آن نیز یادداشتی موجود نباشد، این بارنامه را تمیز یا غیر مخدوش یا بدون قید و شرط می گویند. البته بارنامه باید دارای این شرایط باشد. وگرنه ارزش و اعتباری ندارد. روی اینگونه بارنامه عبارت « با نظم و وضعیت ظاهری خوب دریافت شده است» نوشته می شود. دوم بارنامه دریایی غیر تمیز یا مخدوش (Cla used Bill of Lading) که صریحا در مورد نقص و عیب کالا یا بسته بندی آن نوشته شده است. در معاملات مبتنی بر اعتبارات اسنادی، بانکها از قبول بارنامه های مخدوش «Cla used»  خودداری می کنند.

انواع بارنامه دریایی از نظر خدمات حمل و نقلی

علاوه بر بارنامه مستر یا بارنامه MAWB که بالاتر توضیح دادیم، بارنامه تحت خدمات منظم کشتیرانی (Liner Bill of Lading) نوع دیگری است که صدور این بارنامه برای محموله کشتی هایی است که دارای برنامه حرکت مشخص و مسیرهای مشخصی هستند. (همان خطوط لاینر) و بارنامه تحت خدمات کشتیرانی ترمپ (Charter Party Bill of Lading) برای حمل بار با کشتی اجاره ای صادر می شود. در این نوع بارنامه، بار تابع قرارداد چارتر (اجاره) حمل می شود. مثلا  فردی کشتی را اجاره بلند مدت می کند و از یک، دو یا چند صاحب کالا، کالا برای حمل دریافت می کند. در این حالت اجاره کننده اول، به هر کدام از صاحبان کالا یک بارنامه می دهد نه اینکه خودش با آنها چاترپارتی تنظیم نماید. صدور این بارنامه ها تحت نظر چارترپارتی است. بانکها این نوع بارنامه را قبول نمی کنند جز اینکه خلاف آن شرط شود.

سایر بارنامه های دریایی

بارنامه های دریایی انواع دیگری نیز دارند: بارنامه ترانشیپ Transshipment Bill of Lading این بارنامه ویژه حمل و نقل کالا از راه دریا می باشد و در آن، محموله از کشتی اول به کشتی دوم انتقال داده می شود و مبدا و مقصد بار و هم چنین نقطه انتقال کالا از کشتی اول به کشتی دوم و غیره مشخص می شود.

علاوه بر این، بارنامه حمل مرکب فیاتا (FBL) این بارنامه را اتحادیه بین المللی کارگزاران بار (Freight Forwarders) برای استفاده عاملین حمل و نقل مرکب صادر می کند. بارنامه فیاتا به صورت بارنامه دریایی نیز قابل صدور است. بارنامه فیاتا آرم سازمان فیاتا و اتاق بازرگانی بین المللی را با خود دارد. به فدراسیون بین المللی که اتحادیه های شرکت های فورواردر دارند فیتا می گویند.

جمع بندی

ما در گروه تجاری ققنوس در این مقاله سعی کردیم راجب انواع بارنامه های دریایی و به ویژه بارنامه مستر یا بارنامه MAWB آموزش هایی دهیم. گفتیم که بارنامه یک نوع سند و مدرک است که برای انواع جابجایی و حمل و نقل کالا و بار به آن نیاز دارید. در ادامه گفتیم که بارنامه مستر نیز از مهم ترین انواع بارنامه هوایی می باشد. همچنین شرایطی که برای صدور بارنامه MAWB و طرفین آن لازم است را شرح دادیم و کاربرد و مزایای مهم بارنامه مستر، از جمله بیمه محموله، شرایط پیگیری موقعیت و تحویل آن و همچنین انواع بارنامه های دریایی را بررسی نمودیم.

در صورت نیاز به هر گونه خدمات حمل و نقل بین المللی و ترانزیت کالا از جمله حمل بار هوایی از چین به ایران، حمل بار زمینی، دریایی، پست اکسپرس و..، کارشناسان گروه تجاری ققنوس آماده ارائه مشاوره های لازم در خصوص خدمات ویژه گروه تجاری ققنوس در این زمینه میباشند.