همانطور که می‌دانید از دیرباز سیستم حمل و نقل از احتیاجات مردم و در خدمت انسان‌ها می‌باشد تا جابجایی و حمل و نقل کالا و مسافر را به اقصی نقاط کشور تسهیل کند. با گذشت زمان و گسترش جوامع و داد و ستد میان آنها، این سیستم حملونقل نیز گسترش یافت و اصطلاحات حمل و نقل بین المللی به میان آمد. این مفاهیم و اصطلاحات هر کدام برای یک نوع حمل و نقل کاربرد دارد و آشنایی با آنها روند کار شما را آسان می‌کند. گاباری در حمل و نقل یکی از مفاهیم نسبتا جدید و مهم در این عرصه است که در انواع حمل و نقل کاربرد دارد. این مفهوم با وجود معنای یکسان در تمام اشکال حمل و نقل، اما کاربردهای متفاوتی دارد که در این مقاله به توضیح آن می‌پردازیم.
مفهوم گاباری در حمل و نقل چیست؟
شاید شما هم تاکنون مفهوم «گاباری»، یا «گاباریت» به گوشتان خورده باشد. اگر کنجکاو هستید که این واژه چیست و در کجا به کار میرود؟ باید بگوییم که حملونقل اشکال متعدد و گسترده‌ای دارد و مفهوم گاباری از بین اصطلاحات حمل و نقل بین المللی هم در انواع حمل‌ونقل‌ها با وجود معنای یکسان، با کاربردهای مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. می‌دانید که هر یک از وسایل نقلیه ابعاد مشخص و خاصی دارا می‌باشند، از ماشین‌های شخصی گرفته تا قطارهای باربری و مسافربری، خودروهای مخصوص حمل بار، کامیون‌ها و…
از این رو امروزه برای حرکت این وسایل نقلیه، در قوانین حملونقل لازم است فضای مناسب جهت سکونت و یا حرکت آنها موجود باشد. طوری که این فضاها باید هماهنگی‌های لازم را با ابعاد وسایل نقلیه، داشته باشند؛ به این فضا گاباری در حمل و نقل (Clearavce Envelope) و یا گاباریت می‌گویند. رعایت این فضای مورد نیاز یا همان گاباری برای وسایل نقلیه الزامی است؛ زیرا گاباری برای حرکت، توقف، بار زدن، حمل بار، عبور از زیرگذرها و پل‌ها و.. ایجاد شده است.
مختصری از تاریخچه آن
سیستم حمل و نقل از زمان‌های قدیم و سالیان دور، در اختیار بشر بود و انسان‌ها از آن برای جابه‌جایی کالا و مسافر استفاده می‌کردند. در طول زمان‌های طولانی، واژه‌ها و مفاهیم جدیدی در ارتباط با حمل و نقل شکل گرفت. یکی از این اصطلاحات حمل و نقل بین المللی، واژه گاباری یا گاباریت می‌باشد که شاید عمر زیادی ندارد ولی از اصطلاحات و واژگان بسیار مهم در زمینه حملونقل است. واژه گاباری که در اصطلاح Clearavce Envelope هم گفته می‌شود، از ریشه فرانسوی به معنای محدوده می‌باشد. این اصطلاح دارای تاریخچه طولانی نیست و به دنبال شروع حملونقل مدرن و صنعتی شدن جوامع، به گستره لغات موجود در لغت‌نامه‌ها و قوانین اضافه شد. گاباری در حمل و نقل، به حد مجاز فضای مورد نیاز برای حرکت وسایل نقلیه چه از طرفین و چه از لحاظ ارتفاع اشاره می‌کند.
برای اینکه وسایل نقلیه ریلی سفر ایمنی در طول مسیر داشته باشند، به فضای آزاد در اطراف نیاز دارند که دو نوع از گاباری را شامل می‌شود. گاباری استاتیکی و دیگری گاباری دینامیکی.
- گاباری استاتیکی: به فضای آزاد موجود در اطراف وسایل نقلیه ریلی هنگامی که وسیله نقلیه در حالت ساکن است، می‌گوییم. دیاگرام این نوع از گاباری، برای بهره‌بردای در طراحی ایستگاه به وسیله شرکت سازنده ارائه می‌گردد.
- گاباری دینامیکی: این نوع گاباری از اصطلاحات حمل و نقل بین المللی هم باید مانند گاباری استاتیکی، به وسیله شرکت سازنده وسایل نقلیه ارائه گردد. به همراه پارامترهای دیگری چون تلورانس یا همان رواداری نگهداری خط و به اضافه آثار «دو در قوس» برای محاسبات قطر تونل و یا فضای آزاد زیرگذرها به کار میرود.
کاربرد گاباری در انواع مختلف سیستمهای حمل و نقل
هر وسیله نقلیه‌ای که در حمل و نقل به کار میرود، لازم است از یک سری قوانین و مقرراتی که در هر کشور از سوی مراجع ذیصلاح طراحی می‌شود، پیروی نماید. این قوانین و مقررات ضامن امنیت و حملونقل روان‌تر در جامعه می‌باشند. در این بین حد مجاز فضای لازم برای هر وسیله نقلیه یا همان گاباری در حمل و نقل از مقررات مهمی است که با توجه به نوع حملونقل، تعریف خاص و قوانین مرتبط به خود را دارد. البته این مفهوم برخلاف تصور عموم، تنها به حملونقل ریلی مختص نیست و فقط برای قطارهای باری در زمان بارگیری به کار نمی‌رود. بلکه باید گفت گاباری در اشکال مختلف حملونقل معنای خاص را دارد که می‌توان آنها را به موارد زیر تقسیم نمود:
گاباری در خطوط متروی شهری
کاربرد این واژه از اصطلاحات حمل و نقل بین المللی برای مترو یا همان قطارهای شهری می‌باشد. با وجودیکه عمر چندانی از ایجاد مترو نگذشته، ولی در همین مدت زمان کوتاه به یکی از محبوب‌ترین وسایل نقلیه درون شهری در بین مردم تبدیل شده است. همان طور که دیده‌اید مترو در هنگام حرکت درون تونل‌های مربوط به خود، از طرفین تونل فاصله دارد و از نظر ارتفاع هم فاصله مشخصی با سقف تونل دارا می‌باشد. به این فاصله از طرفین و ارتفاع همان گاباری یا فضای مجاز و لازم برای حرکت مترو گویند. اگرچه مترو امن‌ترین روش برای جابجایی درون شهریست، ولی در نظر گرفتن محدوده مجاز برای آن، به امنیت بیشتر مترو هم در زمان توقف در ایستگاه و و هم در حال حرکت کمک می‌نماید.
گاباری برای وسایل نقلیه باری
گاهی هنگام ارسال باری به مقصد، میزان ارتفاع آن بار مجاز نیست. پل‌ها و تابلوهای راهنمای شهری اجازه نمی‌دهند این خودروها عبور کنند. برای همین جهت تعیین حد مجاز ارتفاع بار در ماشین سنگین، تابلوهای گاباری در حمل و نقل نصب می‌گردند. این تابلوها غالبا از ارتفاع پل، زیرگذر و … هم کمترند تا حداکثر ایمنی را برای عبور ماشین‌ها لحاظ نمایند. این تابلوها را با عبارات حد مجاز ارتفاع در ورودی یا داخل شهرها دیده‌اید که جهت اطلاع رانندگان در عوارضی قبل از هر شهر، روی تابلویی سبز درج شده‌اند. تابلوهای گاباری جهت اطلاع رانندگان بویژه کامیون‌های باری از فضای مناسب، قانونی یا گاباریت است. کاربرد دیگر این واژه در اصطلاحات حمل و نقل بین المللی، تعیین شانه خاکی مخصوصا در مسیرهای بین شهریست تا خودروها از طرفین هم دارای فضای مناسب باشند و بدون تجاوز به حریم جاده و اختلال حریم خودروهای دیگر از این فضا استفاده کنند.
گاباری در خطوط حمل و نقل ریلی
حملونقل ریلی بین شهری شامل قطارهای مسافربری و حمل بار می‌باشد. این خطوط هر ساله میلیون‌ها نفر مسافر و میلیون‌ها تن بار را به نقاط مختلف جابجا می‌نمایند. وجود قوانین سفت و سخت برای ساخت ایستگاه‌ها، خطوط ریلی و همچنین حرکت قطارها موجب شده تا این روش حملونقل به یکی از امن‌ترین و راحت‌ترین روش‌های جابجایی تبدیل شود. گاباری در حمل و نقل در ارتباط با خطوط حملونقل ریلی، اشاره به فاصله خطوط ریلی در زمان حرکت قطارها از کنار هم و ارتفاع تونل جهت ورود قطارها در مسیر حرکت دارد. از سویی هم در قوانین راه آهن توجه به محدوده گاباری هنگام بارگیری قطارهای باری بسیار با اهمیت است. قانون دیگر در رابطه ب این سری اصطلاحات حمل و نقل بین المللی به کالاهای خطرناکی مربوط است که بعضی قطارهای باری حمل می‌نمایند و بر اساس قوانین اجازه حمل توسط قطارهای متراژی یا خارج از محدوده گاباریت را ندارند.
مزایای رعایت گاباری در حوزه ترابری شهری و بین شهری
همان طور که تا بدین جا خواندید این واژه فقط به یک حوزه حملونقل اختصاص ندارد و در اشکال مختلف آن کاربرد دارد. دلیل این کاربرد گستره هم وجود مزایای زیادی است که رعایت این محدوده متناسب با فضا و ابعاد وسایل نقلیه دارد. از مزایای گاباری در حمل و نقل عبارتند از:
- بالا رفتن امنیت حمل و نقل
اگر گاباری توسط یک ماشین حمل بار، یک قطار باربری یا حتی مترو رعایت نگردد، می‌تواند نتایج فاجعه باری به دنبال آورد. مثلا چنانچه قطاری وارد تونلی بشود که با اندازه‌های آن متناسب نباشد، می‌تواند یک اتفاق تلخ رخ دهد. به همین خاطر در قوانین و اصطلاحات حمل و نقل بین المللی و البته داخلی هر کشور گاباری دارای اهمیت بسیار زیادی می‌باشد.
- جلوگیری از اختلالات در سیستم حمل و نقل
طبیعی است که اگر جهت توقف ماشین‌ها در صورت بروز خرابی شانه خاکی وجود نداشته باشد، یا این که اگر یک کامیون بدون توجه به ارتفاع مجاز در زمان عبور از زیر یک پل گیر افتد، این مسائل موجب اختلال در سیستم حمل و نقل عمومی می‌شوند. در این صورت علاوه بر امکان بروز حادثه، موجب به وجود آمدن ترافیک‌های سنگین بویژه در جاده‌های بین شهری که به شهرهای بزرگ و پرجمعیت ختم می‌شوند، خواهد شد. با تعیین و البته رعایت محدوده مجاز متناسب با ابعاد وسیله نقلیه یا همان گاباری در حمل و نقل، به راحتی می‌توان از این اختلالات جلوگیری کرد. با اصطلاحات حمل و نقل بین المللی چون گاباری علاوه بر بالا رفتن امنیت و نیز کاهش اختلالات در سیستم حملونقل، حرکت وسایل نقلیه متفاوت نیز سریع‌تر و روان‌تر خواهد شد.
انواع حمل و نقل شهری کدامند؟
امروزه حملونقل شهری شامل تقسیم‌بندی به صورت؛ حملونقل شهری ریلی، هوایی، زمینی، حملونقل شخصی، حملونقل شهری خصوصی و حملونقل شهری عمومی می‌باشد. رعایت گاباری در حمل و نقل برای همه این موارد الزامیست.
حمل و نقل شهری شخصی
در فرایند حمل کالاها، مواردی چون قوانین و روش‌های جابجایی کالا، مجوز حملونقل کالا، مدارک لازم و قوانین گمرکی، ابعاد، جنس و وزن کالا مورد توجه قرار می‌گیرد. اما در حملونقل شخصی و عمومی، مسائلی که مورد بررسی و توجه قرار می‌گیرند، طراحی وسیله نقلیه جهت تعبیه استانداردهای مورد نیاز برای تعداد مسافران و مقدار بار قابل حمل برای آنها می‌باشد. سفر در این نوع خدمات، به شکل اشتراکی به وسیله افرادی ناشناس بدون هیچ‌گونه توافق قبلی صورت می‌گیرد. بنابراین اگر حملونقل به وسیله وسایل نقلیه شخصی افراد انجام شود، در اصطلاحات حمل و نقل بین المللی به آن حملونقل شخصی گفته می‌شود.
حمل و نقل شهری عمومی
روزانه حجم بسیار زیادی از رفت و آمدها توسط وسایل نقلیه در سطح شهر و کشور انجام می‌گیرد؛ و این حجم در شهرهای بزرگ‌تر بیشتر است. زیرا همه مردم شهر چه آنها که به شغل و کاری مشغولند، چه محصلین و دانش آموزان و… همگی روزانه در حال رفت و آمد هستند. این افراد غالبا از یک وسیله حملونقل جهت رسیدن به مقصدشان استفاده می‌کنند که به آن وسیله نقلیه شخصی یا عمومی می‌گویند. در این بین مهم‌ترین دغدغه مردم شهرهای بزرگ حجم بالای ترافیک می‌باشد که به موجب آن خیابان‌ها و بزرگراهها معمولا در ساعات مشخصی از روز بیشتر از ساعات دیگر حجم بالایی از خودروها را به خود می‌بینند. استفاده از حملونقل عمومی با رعایت گاباری در حمل و نقل، ایمنی بیشتری نسبت به خودروهای شخصی به ویژه در هنگام سفر برای مسافران خواهد داشت.
حمل و نقل شهری با چه مشکلاتی مواجه است؟
- ترافیک ناشی از وسایل نقلیه در شهر باعث می‌شود تا مردم مدت زیادی از وقت خود را به خاطر توقف یا حرکت کند خودروها تلف کنند. با کمک اصطلاحات حمل و نقل بین المللی ون گاباری می‌توان به روان‌تر کردن حرکت خودروها کمک کرد.
- آلودگی هوای ناشی از دود خودروها موجب افزایش بیماریهای تنفسی، سردرد، خستگی، استرس و فشار خون می‌شود که این مسائل بزرگترین مشکل شهرهای بزرگ است.
- ایجاد آلودگی صوتی و آلودگی زیبایی شهر به خاطر سر و صدای خودروها و موتورسیکلت‌ها و حضور خودروهای فرسوده در خیابان‌ها
- مشکل کمبود پارکینگ و تلف شدن وقت مردم جهت پارک نمودن اتومبیل در شهر
- بالا بودن و گرانی هزینه احداث بزرگراهها و خرید و تعمیر ناوگان حملونقل عمومی شهر مطابق با قوانین گاباری در حمل و نقل از دیگر مشکلات حملونقل شهریست.
جمع‌بندی
امیدواریم از مطالبی که در این مقاله از وبسایت گروه تجاری ققنوس ارائه کردیم، بهره برده باشید. همان‌گونه که می‌دانید قوانین جاری در هر کشوری در زمینه‌های مختلف ممکن است با هم تفاوت داشته باشد. در حیطه اصطلاحات حمل و نقل و گاباری نیز شاهد این تفاوت‌ها در کشورها هستیم. البته لازم است بگوییم که اگرچه ساختار شهری، جاده‌ها و خطوط ریلی کشورهای مختلف امکان تفاوت با هم دارند، ولی یک سری استاندارهای بین‌المللی هم در این زمینه وجود دارند که مخصوصا در حوزه ترانزیت باید بیشتر به آنها توجه شود. در ادامه از شما می‌خواهیم هر مشکل و سوالی در مورد گاباری در حمل و نقل شهری داشتید با ما در میان بگذارید.
