فرایند حمل و نقل جادهای و ترانزیت بین المللی کالا، سختی ها و قوانین و مقررات خاص خود را دارد. این کار غالبا پروسه‌ای زمان‌بر میباشد و عبور و مرور از کشورهای بین راه هم به اسناد و مدارک خاصی نیازمند است تا کار شما راحت‌تر شود. یکی از این مدارک، سند کارنه تیر است؛ یعنی یک سند گمرکی که جهت ترانزیت بینالمللی کالا در کشور مبدا صادر می‌گردد. با داشتن سند کارنه کالای شما میتواند به صورت پلمپ شده از خاک کشورهایی که در مسیر مقصد نهایی هستند، عبور کند. در این راستا در سال ۱۹۵۹ برای تسریع در حملونقل بینالمللی و حذف تشریفات گمرکی، کنوانسیون گمرکی به این نام توسط اتحادیه بینالمللی حملونقل جادهای تشکیل شد. برای درک بهتر این موضوع در این مقاله از گروه تجاری ققنوس به تشریح رویه کارنه تیر می‌پردازیم.
کارنه تیر چیست و چه کاربردی دارد؟
TIR carnet سند گمرکی است که برای ترانزیت بین المللی کالاها طبق قوانین کنوانسیون تیر در کشور مبدا صادر می‌گردد. مطابق با سند کارنه، کالا در وسیله نقلیه جادهای بدون اینکه پلمپ آن باز شود، میتواند به راحتی از خاک کشورهای بین راه عبور کند. همچنین تا رسیدن به مقصد نهایی، لازم نیست تشریفات گمرکی ترانزیت کالا در مرزهای ورودی و خروجی این کشورها طبق قوانین داخلی آنها انجام شود. بر اساس رویه کارنه تیر، حمل‌کننده و صاحب کالا از تنظیم اسناد گمرکی کشورهای بین راه و تودیع سپرده یا ضمانت‌نامه ویژه ترانزیت معاف می‌شوند. اما محدودیت‌ها و نظارت‌هائی که بر اساس مقررات داخلی این کشورها در حیطه اخلاقی، بهداشتی و امنیت عمومی وجود دارند، باید اجرا شود و عوارضی که ممکن است به دلیل همین مقررات پیش‌بینی شوند، پرداخت گردد.
همچنین مقامات گمرکی کشورهای بین راه امکان دارد برای حمل کالا در قلمرو کشورشان محدودیت‌های زمانی برقرار کنند و یا بخواهند که وسیله نقلیه از مسیر مشخصی سفر کند؛ یا حتی برای ایمنی بیشتر وسیله در کشور خود و جهت جلوگیری از سوء‌استفاده‌ها، لازم بدانند که وسیله نقلیه با هزینه خود حمل‌کننده همراهی (اسکورت) گردد.
کنوانسیون تیر چیست؟
بعد از جنگ جهانی دوم، اروپائیان برای بهبود شرایط اقتصادی خود و احیای دوباره آن باید محصولات و مصنوعات خود را به کشورهای همسایه صادر می‌کردند. در آن زمان بهترین روش برای انجام این کار، ارسال کالاها با روش حمل و نقل زمینی بود؛ به همین دلیل در سال ۱۹۴۹ کنوانسیون تیر بین چند کشور تشکیل شد تا بر فرایند حملونقل بینالمللی کالاهای تجاری به روش زمینی نظارت کنند. مزایای این طرح موجب شد تا با انجام یک سری مذاکرات زیر نظر کمیته حملونقل زمینیUN/ECE ، کمیسیون گمرکی مربوط به حملونقل بینالمللی کالا در جاده با عنوان رویه کارنه تیر در ۱۵ ژانویه ۱۹۵۹ در ژنو سوئیس اجرایی گردد.
مطابق با کنوانسیون تیر موسسه ضامن، متعهد میشود که اگر دارنده سند کارنه از مقررات آن تخلف کند، این موسسه حقوق و عوارض گمرکی کالا و هر نوع عوارض تاخیر و بهره‌های مربوطه را بر اساس قوانین و مقررات کشوری که در آن تخلف شده، بپردازد. البته این تضمین از اشخاصی که سرپیچی از مقررات کنوانسیون تیر را مرتکب شدند، رفع مسئولیت نمی‌کند. ضامن فقط وقتی مسئولیت آن را در قبال مقامات یک کشور عضو کنوانسیون قبول میکند که سند کارنه از سوی مقامات گمرکی آن کشور تایید شده باشد؛ علاوه بر این، مسئولیت موسسه ضامن فقط در مورد کالاهائی نیست که در سند کارنه آمده‌اند، بلکه تمام کالاهائی را هم شامل میشود که در کارنه ذکر نشدند ولی به شکل غیرقانونی در قسمت پلمپ شده وسیله نقلیه یا کانتینر موجود هستند.
در هر صورت، وقتی که مقامات گمرکی کشوری بدون هیچ قید و شرط رویه کارنه تیر را تصفیه میکنند، دیگر قادر به مطالبه مبالغ بالا از موسسه ضامن نیستند، جز در مواردی که مقاصا حساب مجعول است.
مشخصات و مدت زمان اعتبار سند TIR
دفترچه کارنه به زبان فرانسوی چاپ می‌گردد و میتواند دارای صفحات اضافی چون ترجمه متن این سند به زبان کشور محل صدور باشد. طبق کنوانسیون تیر، سند یا دفترچه کارنه برای ترانزیت بینالمللی کالا، صادر میشود. افراد کنوانسیون وظیفه دارند تا سازمانی جهت صدور کارنه تشکیل دهند و پرداخت هزینه‌های ناشی از تخلفات را تضمین کنند. برای محموله‌های هر وسیله نقلیه، ترکیب چند وسیله نقلیه یا برای چند کانتینر که روی یک یا چند وسیله نقلیه بار شده‌اند، یک دفترچه کارنه صادر میشود که آن هم تنها برای یک سفر معتبر میباشد. بر روی این سند، شماره اسنادی که برای کنترل گمرکی باید جدا شوند و اسناد تسویه برای عملیات حمل و نقل قید میشود.
تعداد برگههای رویه کارنه تیر با توجه به تعداد کشورهایی که در مسیر کشور مبدا و مقصد قرار دارند، حداقل ۶ و حداکثر ۲۰ برگ متفاوت میباشد که روی آنها جزئیات کالا نوشته میشود و به آنها volet می‌گویند. اگر قرار بر عبور کالا فقط از بین یک گمرک مبدا و یک گمرک مقصد است، سند کارنه باید حداقل دو برگ برای محل مبدا، دو برگ برای مقصد، دو برگ برای هر کشوری که از قلمرو آنها عبور میکند، داشته باشد. همچنین دو برگ دیگر برای هر محل اضافی که بارگیری یا تخلیه انجام میشود، لازم است؛ که روی برگههای کارنه شماره ۱ و ۲ قید میباشد.
در گذشته مدت زمان اعتبار رویه کارنه تیر فقط به مدت ۷۵ روز بود و بعد از آن مدت، اعتبار سند به پایان می‌رسید. ولی از تاریخ ۱۹/۴/ ۱۳۹۷ طبق اطلاعاتی که از اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کشور گزارش شد، مدت اعتبار دفترچه‌های ۶ برگی و ۱۴ برگی کارنه از ۷۵ روز به ۱۲۰ روز افزایش یافت.
هزینه دفترچه کارنه چقدر است؟
هزینه این سند متغیر است و عوامل مختلفی در تعیین این هزینه نقش دارند. برآورد عوامل گوناگونی که بر هزینه انواع مختلف کارنه موثرند، بر عهده کنوانسیون تیر است. این کنوانسیون با توجه به عوامل مربوطه و هر سالانه، هزینه کارنه در حملونقل مربوط به کشورها را برآورد و به آن کشورها ابلاغ می‌نماید. در سال ۲۰۲۱ مقدار هزینه سند کارنه محاسبه شده برای کشور ایران، برای سند ۶ برگی ۵۷/۳۱ دلار بود و برای سند کارنه ۱۴ برگی، این مقدار ۷۷/۵۴ دلار بوده است. افراد مقیم ایران که قصد دارند سند گمرکی کارنه را دریافت کنند، باید آن را بر اساس نرخ دلار در کشور پرداخت کنند. بعد از این پرداخت، شما میتوانید از نمایندگی کانون‌های جهانگردی کشورهای ملحق گمرکی واقع در تهران، دفترچه کارنه تیر خود را دریافت کنید.
تفاوت کارنه تیر و کارنه دوپاساژ درچیست؟
دوپاساژ، دفترچه عبور گمرکی میباشد که جهت تسهیل تردد وسایل نقلیه موتوری از مرزهای زمینی برخی از کشورها صادر و تحویل می‌گردد. صدور سند دوپاساژ به صورت پنج برگی، ده برگی، پانزده برگی و بیست و پنج برگی است، اما برگههای رویه کارنه تیر ۶ تا ۲۴ برگی میباشد. مجوز دوپاساژ را می‌توان به وسیله ۳۰۰ نماینده فعال در کانون اتومبیلرانی و جهانگردی، دریافت نمود. هر بار که از مرز یک کشور خارج می‌شوید، یک برگه از دفترچه دوپاساژ باطل میشود. محل صدور دفترچه دوپاساژ در ایران، دفتر مرکزی کانون اتومبیلرانی در تهران است. مدت اعتبار این دفترچه از زمانی که صادر شد تا یک سال میباشد. ولی دفترچه کارنه را اگر مصرف نشده باشد، می‌توان تمدید کرد.
از دیگر تفاوت‌های این دو سند، لزوم ارائه آن در بعضی کشورهاست. دفترچه دوپاساژ برای اروپا، آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی، آسیای غربی، آسیای مرکزی و آسیای شرقی لزومی ندارد. ولی برای اکثر کشورهای آفریقا، آسیای جنوب شرقی، آسیای جنوبی، خاورمیانه و همچنین استرالیا و نیوزیلند لازم است و باید صادر شود. برای مثال جهت تردد از کشورهایی چون ایران، پاکستان، هند، نپال، ژاپن، استرالیا و بعضی کشورهای آفریقایی ارائه سند دوپاساژ ضروری میباشد.
در حمل و نقل شامل چه قوانینی است؟
کنوانسیون تیر یک رشته قوانینی را وضع نمود تا بازرگانان بتوانند طبق آن قوانین از انواع رویه کارنه تیر استفاده کنند. اگر شما هم قصد دریافت این دفترچه را دارید بهتر است ابتدا از این قوانین اطلاع یابید و سپس نسبت به دریافت آن اقدام نمایید. از مهمترین قوانین کارنه می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- طبق قانون سند کارنه در حمل و نقل، کالای تجاری باید در کشور مبداء بارگیری شود و در کشور مقصد تخلیه گردد. بدین معنی که وسیله نقلیه‌ای که حامل محموله تجاری است، اجازه ندارد در بین راه کالای جدیدی را بارگیری کند.
- برای جابه‌جایی محموله از کشور مبداء تا کشور مقصد، باید وسیله نقلیه‌ای انتخاب شود که مطابق با استانداردهای کنوانسیون تیر باشد و تمام نمایندگی‌های این کنوانسیون در سرتاسر کشور آن را تایید نمایند.
- یک دفترچه کارنه که برای حمل یک محموله تجاری صادر می‌گردد، هم وسیله نقلیه حامل و هم کلیه واحدها و کالاهای درون آن را پوشش می‌دهد.
- رویه کارنه تیر باید تاریخ اعتبار داشته باشد.
- اگر پیش از رسیدن وسیله نقلیه حامل بار تجاری، مدت اعتبار سند کارنه تمام شود، با این وجود تا زمان رسیدن کالا به مقصد نهایی، این سند برای ارائه به گمرکات موجود در مسیر قابل استناد است و می‌توان از آن استفاده نمود.
- هر سند کارنه را فقط برای یک محموله تجاری می‌توان استفاده کرد.
- اگر وسیله نقلیه حامل محموله تجاری، در طول مسیرش از کشور مبداء به سوی کشور مقصد، از کشوری که عضو کنوانسیون تیر نیست عبور کند؛ دفترچه کارنه در گمرک آن کشور به حالت تعلیق در خواهد آمد.
جمع بندی
همان‌طور که می‌دانید ترانزیت کالا و حمل و نقل جادهای در گذشته روندی طولانی و پرخطر طی می‌کرد. از سویی رعایت قوانین و تشریفات گمرکی نیز موجب اتلاف وقت و خسارت به صاحبان کالا می‌گردید. ولی با صدور دفترچه گمرکی به نام کارنه تیر، اکثر این موانع و مشکلات برطرف شد و به کمک آن امروزه ترانزیت بینالمللی کالاها با مشکلات کمتری صورت می‌گیرد. گروه تجاری ققنوس شرکتی با سابقه طولانی در امور گمرکی همراه با ترخیص‌کاران حرفه ای است. شما میتوانید با استفاده از خدمات ما در زمینه ترانزیت بین المللی کالا، حمل و نقل کالا از چین، اروپا و ترکیه به ایران، ترخیص کالای خود را به روال عادی و قانونی و بدون هرگونه مشکل و مانع طی کنید. خوشحال می‌شویم نظرات خود را در مورد انواع کارنه و سایر اسناد مربوطه با ما در میان بگذارید.
