اگر داشتیم و قرض ندادیم بهشت بر ما حرام می شود!؟

به گزارش تراز: یکی از مستحباتی که در قرآن کریم روی آن تاکید فراوان و ویژه ای شده قرض الحسنه است که متسفانه به تدریج در بین جوامع اسلامی در حال رنگ باختن است.
خداوند می فرماید: «مَنْ ذَا الَّذی یُقْرِضُ اللّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ کَریمٌ.» (حدید/ ۱۱) یعنی چه کسی است که به خدا قرض بدهد!؟ این تعبیر بسیار مهمی است و بدان معناست که قرض دهنده در واقع با خدا معامله کرده نه با بنده خدا. بعد می فرماید برای چنین کسی اولا یضاعف است یعنی پولش را چندین برابر می کنیم و برکت به آن می دهیم، ثانیا اجر عظیم در انتظار اوست.
باز می فرماید: «مَن ذَا الَّذِى یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافاً کَثِیرَهً وَاللَّهُ یَقْبِضُ وَ یَبْصُطُ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ.» (بقره، ۲۴۵)
«کیست که به خداوند وام دهد، وامى نیکو تا خداوند آن را براى او چندین برابر بیفزاید و خداوند (روزى بندگان را) محدود و گسترده مى‏سازد، و به سوى او بازگردانده مى‏ شوید.»
در یادداشت گذشته به برتری اجر اخروی قرض نسبت به صدقه اشاره شد.در این مجال می خواهیم به این پرسش پاسخ بدهیم که اولا قرض دادن مستحب است یا واجب؟ اگر مستحب است (که هست) پس چگونه است که در روایات آمده است: «کسی که برادر مسلمانش از او قرض بخواهد و ندهد بهشت بر او حرام می‌شود.» اگر پول داشته باشیم و کسی قرض خواست آیا واجب است بدهیم؟
پاسخ را در قالب چند نکته ارائه می نماییم:
۱- در منابع فقهی حکم به وجوب قرض دادن – حتی در صورت توانایی – نشده، بلکه مستحب مؤکد است. با این وجود قرض دادن به برادران دینى، سنتی اسلامى و از مستحباتی است که در آیات و روایات تأکید فراوانی بر آن شده و خوددارى از آن در صورتی که توان مالی‏ وجود داشته باشد، عملى ناپسند و مورد نکوهش است.
۲- پیامبر اسلام (ص) در نکوهش کسانی که توان مالی دارند، اما از قرض دادن خوددارى می‌کنند فرمود: «کسى که برادر مسلمان و نیازمندش براى قرض گرفتن به او روى بیاورد و او با این‌که توانایى ‏دارد، خواسته وى را تأمین نکند، خداوند از بهشت محرومش می‌سازد.» (وسائل الشیعه، ج ۱۶، ص ۳۸۹)
۳- نکته مهم در خصوص تمامی اموال و دارایی های ما این است که مالک اصلی همه آنها خداست. حال اگر مالک خداست و خدا هم ضمانت کرده که که اگر اموال خودم را به خودم قرض بدهید ثواب و اجر عظیم به شما می دهم دیگر نگرانی ای بابت قرض دادن به دیگران نباید داشته باشیم. اشتباه ما غالبا با فراموش کردن این نکته حاصل می شود.
۴- اگر نیازمندی به ما مراجعه کرده این نه از بدشانسی ما که از خوش اقبالی ماست. این نکته دقیقا عین فرمایش امام حسین (ع) است که فرمودند “حاجات مردم به شما از نعمت های خداست، مراقب باشید که از نعمت خدا آزرده نشوید.” خداوند می‌خواهد مشکل بعضی‌ها را به دست ما برطرف سازد و در عوض، اجر و پاداش فراوانی هم به ما بدهد. پس اگر ما نسبت به دستور خدا و پیامبر که در توانمان هست بی‌اعتنا باشیم، روز قیامت خداوند هم برای ورود ما به بهشت بی‌اعتنا خواهد بود.
۵- با این وجود این روایت ناظر به حرمت خودداری از قرض نیست؛ زیرا محروم شدن از بهشت نه بدان دلیل است که شخصی که قرض نداده واجبی را ترک کرده یا حرامی را انجام داده، بلکه بدان معنا است که در صورت خودداری فرد متمکن از قرض‌دادن، خداوند او را از برخی بخشش‌ها و تخفیفاتی که در قیامت شامل نیکوکاران می‌شود محروم خواهد کرد و در عمل او نه به دلیل قرض ندادن، بلکه به دلیل گناهانی که انجام داده و مشمول بخشش نشده از بهشت محروم خواهد شد.