در دنیای تجارت و واردات کالا، تمام فرایندهای کار از جمله ترخیص کالا از گمرک شامل قوانین و مقررات زیادی است. از آنجا که فاکتور زمان از مهمترین عوامل در سوددهی فعالیت‌های تجاریست، طبق قانون امور گمرکی، مرور زمان در گمرک از قوانین خاص گمرکی میباشد. کنترل زمان اهمیت آشکاری در فرایند واردات و صادرات کالا دارد و این قانون هم برای مطالبه وجوهی وضع شده که وصول آن بر عهده گمرک میباشد. گروه تجاری ققنوس در این مقاله به تمام جوانب این قانون امور گمرکی می‌پردازد، با ما همراه باشید تا با چگونگی انجام مرور زمان آشنا شوید.
مرور زمان در گمرک به چه معناست؟
در گمرک جهت رفع اثر اشتباه محاسبات گمرکی و سایر مشکلات گمرکی که در مرحله ترخیص کالا پیش می‌آید، قانون مرور زمان را وضع کرده‌اند که مدت زمان قانونی آن هشت ماه است. در طول این مدت هر دو طرف یعنی (گمرک و صاحب کالا) وظیفه دارند تا کسر دریافتی از صاحب کالا یا اضافه پرداختی از طریق گمرک را مطالبه کنند. مرور زمان در گمرک از تاریخ صدور سند ترخیص کالا شروع می‌شود؛ اگر برای مهلت مرور زمان قانون دیگری معین شود، مبنای مرور زمان، آن مهلت‌های جدید خواهند بود. بنابراین طبق موضوع ماده ۱۶ قانون امور گمرکی، مرور زمان پیش بینی مهلتی است که از طرفین گرفته می‌شود تا صاحب کالا اگر اضافه پرداخت کند و گمرک اگر کسری در دریافتی داشته باشد، از هم استرداد کنند. آنها ۶ ماه از تاریخ امضاء پروانه یا پته گمرکی جهت مطالبه مبلغ مورد نظر از هم مهلت دارند.
قوانین مرور زمان در گمرک
۴ نکته مهم در مورد مفاهیم و قوانین مرور زمان وجود دارد که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
مبدا مرور زمان
تاریخ امضای پروانه گمرکی توسط رئیس یا قائم مقام گمرک در محلی که اظهارنامه تسلیم گمرک شده، مبدا مرور زمان خواهد بود. این تاریخ را در قسمت پایین پروانه‌های گمرکی همراه با مهر و امضا درج می‌کنند. جهت اطمینان از مبدا مرور زمان، میتوانید به این قسمت از پروانه‌های گمرکی رجوع کنید. بر اساس قانون امور گمرکی، اگر بعد از صدور پروانه برای کالاها، با درج مبدا مرور زمان در آن، وجوه دیگری در فرایند تشریفات گمرکی و یا امضای پروانه دریافت گردد، و برایش قبض درآمد یا سپرده هم صادر نمایند. در این حالت مبدا مرور زمان در گمرک باید تاریخ ۰ جدید (موخر) قرار گیرد. اختلافاتی که در مورد نوع کالا یا اسناد نادرست، بعد از ترخیص کالا از گمرک رخ می‌دهند، موجب تغییر مهلت مرور زمان خواهند شد. در این موارد مبدا مرور زمان، زمان خروج کالا از گمرک میباشد نه تاریخ صدور سند.
انقطاع مرور زمان
هر کاری که مانع جاری شدن مرور زمان در گمرک شود را انقطاع مرور زمان می‌گوییم. در حقیقت انقطاع موجب می‌شود که هر چند ماه یا سال هم که بگذرد، پرونده دعاوی و پروانه باز بماند، یعنی تا رسیدن به نتیجه نهایی باید رسیدگی شود و در نتیجه مرور زمان جاری نمی‌شود. بنابراین کافیست که طرفین (صاحب کالا یا گمرک)، برای مهلت مرور زمان، مبلغ درخواستی خود را مطالبه و یا جهت استرداد مطرح نمایند. این درخواست باید به صورت کتبی با ذکر شماره و مشخصات پرونده (شماره اظهارنامه، شماره پروانه، نام گمرک محل، موضوع، مبلغ و سایر موارد خواسته شده طبق قانون امور گمرکی) طرح شود.
وقتی شرایط انقطاع مرور زمان بر این مطالبه یا درخواست استرداد مبلغ، شامل می‌شود که موارد زیر را دارا باشد:
- درخواست در مهلت مرور زمان در گمرک انجام شده باشد.
- موضوع راجع به یک سند و لاغیر بوده باشد.
- شماره کوتاژ اظهارنامه و شماره پروانه در در خواست کتبی ذکر شود.
- نام گمرکی که مبدأ اختلاف است و اظهارنامه یا پروانه در آنجا صادر شده ذکر شود.
- مبلغ با قید عدد و حروف ذکر شود.
طبق قانون امور گمرکی گمرک این درخواست را از طریق ابلاغ و طبق آئین دادرسی مدنی انجام می‌دهد. صاحب کالا هم با مراجعه به گمرک مربوطه و در صورت عدم دسترسی به گمرک، به بازرسی گمرک ایران یا به وسیله پست سفارشی (پیشتاز) درخواستش را تسلیم و رسید خود را دریافت می‌دارد.
تعلیق مرور زمان
زمانی که یک یا چند روز و حتی چند ماه از مهلت مرور زمان در گمرک به شمارش نیاید و آن را در نظر نگیرند، به این حالت در اصطلاح تعلیق مرور زمان گفته می‌شود. البته در هر گمرکی به ویژه در گمرکات محلی، مرور زمان به هر بهانه‌ای شامل تعلیق نخواهد شد، و این حکم طبق قانون مدنی و در برخی موارد اتفاق میافتد.
اسقاط مرور زمان
منظور از این قانون یعنی کسی که از سوی طرف دیگر دعوی در بحث مطالبه یا استرداد مورد خطاب است، از حق ایراد مرور زمان صرف نظر نماید. یک نکته مهم در موضوع اسقاط مرور زمان این است که، طبق قانون امور گمرکی، صاحب کالا از اسقاط مرور زمان به نفع گمرک حق استفاده دارد. نماینده قانونی وی هم در صورتی حق استفاده از آن را دارد که صراحتا در وکالت‌نامه ذکر شده باشد. همچنین گمرک و اشخاصی که وظیفه وصول بیت‌المال را دارند، حق استفاده از اسقاط مرور زمان را نخواهند داشت.
انواع اختلافات مرور زمان در گمرک کدامند؟
بررسی‌ها پس از خروج کالا از گمرک، کاملا به اتمام نمی‌رسند و صاحب کالا و گمرک بعد از ترخیص هم به بازرسی مدارک می‌پردازند. در این شرایط ممکن است دو دسته اختلاف نظر ایجاد شود.
اختلافات گمرکی از سوی گمرک
پس از ترخیص کالا، اسناد مربوطه به دایره بازبینی گمرک اجرایی ارسال می‌شوند تا اگر اختلافی راجع به عدم پرداخت کامل ورودی، از سوی صاحب کالا وجود داشت و یا هر نوع مشکلی که با قانون امور گمرکی کشور تطبیق نداشت، ابلاغیه کسر از دریافتی به صاحب کالا ارسال نمایند. در این شرایط گمرک از صاحب کالا درخواست مطالبه دارد و مهلتی بین صاحب کالا و گمرک مشخص می‌شود تا صاحب کالا مبلغ را بپردازد. این مهلت همان مرور زمان در گمرک است.
اختلافات گمرکی از سوی صاحب کالا
برعکس قضیه هم وجود دارد؛ یعنی در مواردی که صاحب کالا بعد از تحویل محموله از طریق بازبینی اسناد، اختلافاتی در محاسبات مشاهده کرد، می‌تواند از گمرک درخواست استرداد وجوه کند. در این شرایط او اجازه دارد با رعایت قانون امور گمرکی مربوط به قطع مرور زمان اقدام به درخواست وجه از گمرک کند. در بعضی موارد گمرک حل این اختلافات را به واحدهای مربوطه دیگری چون دفتر ارزش گمرک ایران، دفتر واردات و صادرات و یا دفتر تعرفه ارجاع می‌دهد تا دوباره بررسی نمایند.
نکات مهم مرور زمان طبق ماده ۱۶ قانون امور گمرکی
- برای تفاوت‌هایی که از اظهار خلاف در نوع کالا با اسناد نادرست ناشی می‌شود، مهلت قانونی مرور زمان در گمرک تا یک سال از تاریخ خروج کالا از گمرک است.
- منظور از اسناد نادرست هر نوع سندی است که مشخصات کالا را داراست، اما صاحب کالا نسبت به پرداخت ردیف کمتر تعرفه اقدام کرده است.
- وقتی گمرک اظهارنامه و پروانه گمرکی را مهر و امضا نمود، دفتر کوتاژ پروانه را با اخذ رسید به صاحب کالا ارائه می‌نماید. پس از آن بر طبق قانون امور گمرکی اظهارنامه از سوی مرکز جمع آوری اظهارنامه به بایگانی سرویس ارزیابی فرستاده می‌شود. دایره ارزیابی هم به علت آغاز مرور زمان هشت ماه وظیفه دارد در اسرع وقت اظهارنامه‌ها را به بازبینی گمرک ارائه دهد.
چگونگی بررسی پرونده‌های بازبینی
پرونده‌های بازبینی، دو گروه مطالبات قطعی و مطالبات غیر قطعی را شاملند. مطالبات قطعی به شکل فرم‌های چاپی، به نام مطالبه‌نامه کسری دریافتی به صاحب کالا ارسال می‌شوند. در مورد مطالبات غیر قطعی تا زمانیکه نتیجه نهایی مطالبات قطعی حاصل شود، مرور زمان در گمرک قانونی قطع می‌شود. این مطالبات حقوق و عوارض گمرکی، سود بازرگانی و هزینههای احتمالی را شامل است. بر اساس قانون امور گمرکی مطالبه‌نامه کسر دریافتی به امضای ارزیاب و مسئول بازبینی و مدیر کل گمرک اجرائی می‌رسد. سپس اگر مودی (صاحب کالا) ساکن شهرستان یا استان دیگریست، توسط گمرک اجرائی و در غیر اینصورت در محل سکونت صاحب کالا، از طریق اداره کل دارائی به او یا نماینده قانونی‌اش ابلاغ می‌گردد. صاحب کالا به محض دریافت ابلاغیه، طبق ماده ۱۶ و ۲۹۷ آئین‌نامه اجرائی، باید از تاریخ ابلاغ تا سی روز یا وجه را پرداخت نماید یا به موضوع اعتراض کند.
در حالت اعتراض، با بررسی مجدد موضوع توسط گمرک، اگر صحت ابلاغیه تایید شد، گمرک ختم مطالبه‌نامه را اعلام و در غیر اینصورت برای تایید مجدد با ذکر دلایل، مطالبه‌نامه را ابلاغ میکند. چنانچه صاحب کالا وجه را نپرداخت و اعتراضی نکرد، در این حالت عملیات اجرائی نسبت به پرداخت مطالبات از سوی صاحب کالا اجرایی می‌شود. طبق مرور زمان در گمرک، از سوی گمرک حکمی به گمرکات ابلاغ می‌گردد و واحد ابراز هویت تا اطلاع ثانوی از هرگونه ترخیص کالاها توسط مودی جلوگیری میکند. گمرکات دیگر هم میتوانند مبلغ مورد مطالبه را از صاحب کالا اخذ و به گمرک مطالبه کننده اعلام نمایند.
تبصره: چنانچه گمرک نتیجه عملیات اجرائی را بر اساس قانون امور گمرکی به سرانجام خوبی نرساند، از طرف دفتر حقوقی مراتب تحت نامه‌ای به ادارات کل امور اقتصادی و دارائی اعلام می‌شود تا وجه مورد مطالبه پرونده را تامین و نتیجه را به گمرکات اعلام و پرونده را مختومه نمایند.
انواع هزینههای ترخیص کالا در گمرک
واردات کالا از زمان ورود محموله به مبادی ورودی رسمی سازمان گمرک تا تحویل به دست شخص (یا شرکت) واردکننده، هزینههای مختلفی به دنبال دارد. هزینه‌هایی چون بارگیری کالا از وسیله نقلیه (کشتی، هواپیما و کامیون)، نگهداری در انبار گمرک، آزمایشات کارشناسی مورد نیاز، هزینه بیمهنامه، هزینه دموراژ، و…
دقت کنید که این هزینه‌ها جدای از تعرفه واردات کالا توسط گمرک محاسبه می‌گردند و خود واردکننده باید آنها را با عنوان هزینههای ترخیص کالا بپردازد. گاهی اوقات ممکن است مقدار این هزینه‌ها به قدری زیاد باشد که دیگر واردات آن کالا صرفه اقتصادی ندارد و باعث ایجاد ضررهای سنگین برایتان می‌شود. در صورت اشتباه در محاسبه هزینههای گمرکی هم میتوانید با مرور زمان در گمرک به آن رسیدی نمایید. کلیه این هزینه‌ها را هیئت وزرا تعیین می‌کنند و به گمرکات کشور ابلاغ می‌نمایند، سازمان گمرک طبق قانون امور گمرکی بر اساس تعرفه‌های کالا از بازرگانان و صاحبان کالا این مبالغ را اخذ میکند.
جمع‌بندی
در نهایت باید بگوییم که مفاهیم و قوانین زیادی در عرصه تجارت وجود دارند که شرط موفقیت شما آگاهی از همه این قوانین است. اگر با آگاهی از مقررات، هر کاری را در موقع مناسبش انجام دهید، هم در زمان و هم در هزینه صرفه‌جویی می‌شود و تجربه خوبی از تجارت خواهید داشت. پرداختی‌ها و هزینههای واردات و ترخیص کالا هم فراوانند، قبل از هر چیز باید در مورد آنها دقت شود تا اشتباهی صورت نگیرد. ولی اگر اشتباهی پیش آمد قانون مرور زمان در گمرک برای مطالبه این اشتباهات پرداختی است.
گروه تجاری ققنوس با خدمات ترخیص کالا از کلیه گمرکات کشور، خدمات منبع یابی و سورسینگ از کشور چین، انجام حوالجات ارزی، مشاوره صحیح و حرفه‌ای بازرگانی، ضمانت بهترین قیمت و ارائه خدمات پشتیبانی مناسب در خدمت شماست. چنانچه هر گونه سوال و مشاوره‌ای در مورد قانون امور گمرکی و ترخیص کالاهای صادراتی و وارداتی داشتید، با ما تماس بگیرید.
