استانداردهای واردات و صادرات

استاندارد و تجارت

یکی از عواملی که میتواند موجبات آسودگی خاطر صادر کنندگان و وارد کنندگان را تا حد زیادی فراهم نماید وجود عامل سوم(Third party) در تجارت بین آنهاست.عاملی که بدون جانبداری از هر یک از دو طرف و صرفاً به استناد قوانین و مقررات از پیش تدوین شده به داوری پرداخته و زمینه انتقال کالا از دست فروشنده به خریدار را محیا کند. این عامل سوم که به چشم سوم نیز معروف است باید دارای خصوصیات زیر باشد:

     مورد وثوق و تایید هر دو طرف (خریدار و فروشنده) باشد.
    به تمامی جنبه های تجارت احاطه داشته باشد.
    دارای قدرت تصمیم گیری باشد.
    در ارتباط با کمیت و کیفیت کالا های مبادله شده تعاریف مدون و مشخصی داشته باشد.

بدون شک موسسات استاندارد در سطح جهان با توجه به اینکه چهار خاصیت فوق الذکر را دارا هستند میتوانند نقش عامل سوم را در تجارت به عهده داشته باشند زیرا زبان استاندارد زبان تفاهم بین المللی است و اساساً مفهوم لغوی استاندارد، نمونه،قاعده،اصل،مقیاس تصویب شده و هر چیزی است که به عنوان مبنایی برای مقایسه پذیرفته شود.

بنابرین مطابقت کالا، خدمات، آیین کار، سیستم کیفیت یا هر امری با استاندارد، بدین معنا است که در آن موارد قواعد، اصول و مقررات ویژه ای رعایت شده است.

استاندارد سازی به مفهوم قانونمند شدن و مطابقت با اصول و ضوابط علمی و فنی در امور مختلف همچون تولید، تجارت، حمل و نقل، ارتباطات و غیره مصداق می یابد.

بدیهی است در صورتی که هم خریدار و هم فروشنده پایبندی خود را به استاندارد خاصی اعلام نمایند، میتوانند در پناه این زبان مشترک به راحتی داد و ستد خود را انجام دهند.

 
انواع استاندارد

بر حسب خریدار و فروشنده از یک ملیت یا از دو ملیت مختلف باشند داد و ستد کالا بین آنها خرید و فروش داخلی و یا صادرات و واردات تعریف می گردد که که هر یک از این دو معامله تابع استانداردهای خاص خود می باشند بنابرین لازم است در اینجا با انواع استانداردهای اشنا شویم.

۱) استاندارد ملی

استانداردی است که با بهره گرفتن از نتایج حاصل از علوم و فنون و نظر کارشناسان، دست اندرکاران و مسئولان مربوطه در سطح یک کشور توسط موسسه استاندارد آن کشور تعیین، تدوین و منتشر می گردد برای مشخص شدن استاندارد ملی یک کشور مواردی از قبیل شرایط اقتصادی، جغرافیایی و امکانات موجود در نظر گرفته می شود. استاندارد ملی حسب مورد در خصوص تولیدات، آیین های کار، خدمات و … مصداق می یابد. اهم اهداف مورد نظر در تهیه و اجرای استاندارد های ملی عبارتند از: حفظ و ارتقاء سطح تکنولوژی، حمایت از مصرف کننده و تولید کننده نهایتاً تامین منافع ملی

شکی نیست که خریداران و فروشندگان مقیم یک کشور باید از استانداردهای ملی آن کشور تبعیت نموده و مطابق آن عمل نمایند.

۲) استاندارد منطقه ای

استانداردی است که جهت تسهیل مبادلات تجاری، در منطقه ای خاص، متشکل از تعدادی کشور همجوار یا گروهی از کشور های دارای مبادلات بازرگانی مشترک تهیه، منتشر و اعمال می شود، مانند استاندارد های اروپایی که برای کالا های مورد مبادله در کشور های عضو اتحادیه اروپا مصداق و اعتبار دارد و علامت اختصاری آن CE  است. CE که مخفف Conformite Europeenne به معنای انطباق با استاندارد های اروپایی است و نشان می دهد که کالای مورد نظر با شرایط تعیین شده درباره ایمنی، بهداشت، محیط زیست و حمایت از مصرف کننده انطباق دارد.

اگر صادر کننده و وارد کننده یک کالا مقیم دو کشور در منطقه ای خاص مثل اروپا باشند باید تابع همان استاندارد منطقه ای مورد نظر باشند.

۳) استاندارد بین المللی

استانداردی است که با توجه به شرایط روز دنیا و بنا به ضرورت، ایجاد آن توسط سازمان های بین المللی مربوطه از قبیل سازمان جهانی استاندارد (ISO) تهیه، تصویب و منتشر می گردد.

این نوع استانداردها همانگونه که از نامشان پیداست در کلیه کشور های جهان اعتبار دارند و این بدان معناست که صادر کنندگان و وارد کنندگان واقع در دو کشور مختلف می توانند داد و ستد کالای خود را به پشتوانه استانداردهای بین المللی انجام دهند.

نقطه انتقال ریسک

همانگونه که پیش تر اشاره شد صادر کنندگان و وارد کنندگان هر یک به فراخور وضعیت خود نگرانی هایی دارند که یکی از مهمترین آنها مربوط به نقطه انتقال ریسک می باشد. نقطه انتقال ریسک در اصطلاح به لحظه ای از تجارت اطلاق می گردد که مسئولیت کیفیت کالا از فروشنده به خریدار منتقل می گردد. استانداردها به این مقوله نیز پرداخته و منتهی به پیدایش اصطلاحات مختلف تجارت (موسوم به اینکوترمز) ۱ شده است.

اینکوترمز علاوه بر رسیدگی به نقطه انتقال ریسک، درباره مباحثی چون هزینه حمل و نقل و بیمه انتقال و غیره استاندارد هایی را تدوین کرده که مهمترین اصطلاحات آن عبارتند از:
۱) FOB) Free On Board)

در این مسئولیت کیفیت کالا به محض بارگیری در وسیله حمل (کامیون، قطار، هواپیما و خصوصاً کشتی) از فروشنده به خریدار منتقل می گردد. بدیهی است که هزینه حمل و نقل در این وضعیت با خریدار است.
۲) C&F) Cost and Freight)

در این حالت مسئولیت پرداخت هزینه حمل و نقل با فروشنده خواهد بود.
۳) CIF) Cost Insurance Freight)

در این حالت مسئولیت پرداخت هزینه حمل و نقل و بیمه کالا به عهده فروشنده می باشد.

 
نقش موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در تجارت

میدانیم که صادرات و واردات بی رویه و بدون کنترل مشکلات زیادی را به همراه دارد. اگر بر امر صادرات نظارت کافی صورت نگیرد، باعث خدشه دار شدن موقعیت کالاهای ایرانی در جهان شده و عدم نظارت بر واردات کالاها نیز موجب وارد شدن کالاهای نا مرغوب به کشور و متضرر شدن جامعه (مردم)می گردد، لذا وجود یک ارگان ناظر در زمینه صادرات و واردات امری اجتناب نا پذیر بود و این نظارت یکی از این وظایف مهم موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران است.

مطابق ماده ۳ فصل دوم قانون اصلاح قوانین و مقررات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مصوب سال ۱۳۷۱ دو ماموریت مهم این موسسه عبارت است از : الف) کنترل کیفی کالاهای صادراتی مشمول استاندارد اجباری و جلوگیری از صدور کالاهای نا مرغوب به منظور فراهم نمودن امکان رغابت با کالاهای مشابه خارجی و حفظ بازارهای بین المللی. ب) کنترل کیفیت کالاهای وارداتی مشمول استاندارد اجباری به منظور حمایت از مصرف کنندگان و تولید کنندگان داخلی و جلوگیری از ورود کالاهای نا مرغوب خارجی. موسسه استاندارد و نیز اجرای این ماموریتها را به ادارات کل استان ها که گمرکات کشور در آنها واقع هستند تفویض کرده است.

 
روشهای اجرایی موجود در اداره نظارت بر امور صادرات و واردات

 
 ۱)  صدور گواهینامه انطباق یا عدم انطباق کالاهای وارداتی مشمول استاندارد اجباری

یاداشت ۱: کالاهای خاص عبارتند از:

الف) مورد نیاز پروژه های دولتی

ب) تجهیزات کارخانه واحد های تولیدی

ج) کالاهای حد وسط یا مواد اولیه واحد های تولیدی

یاداشت ۲: این بررسی شامل کنترل اظهار نامه، فاکتور، صاحب کالا، وکیل صاحب کالا   (ترخیص کالا) متن ارزیابی توسط ارزیاب گمرک و نحوه ارجاع به ازمایشگاه گمرک می باشد.

یاداشت ۳: این بررسی شامل کنترل تعهد نامه صاحب کالا، کنترل MD ، کنترل مبدا ساخت کالا و کنترل استاندارد یا استانداردهای ساخت کالا (حسب مورد) می باشد.

یاداشت ۴: این بررسی شامل کنترل گواهینامه ثبت کالا و اعتبار آن، کنترل مبدا ساخت کالا و سایر موارد مورد نیاز می باشد.

یاداشت ۵ : این بررسی شامل اعتبار گواهی بازرسی، انطباق آن با اسناد خرید، کنترل نتیجه ازمون همراه گواهی، کنترل MD همراه گواهی، کنترل مبدا ساخت کالا و سایر موارد مورد نیاز می باشد.

یاداشت ۶: آزمون باید در یکی از آزمایشگاههای موسسه استاندارد، ادارات کل تابعه آن یا آزمایشگاه همکار (اکرودیته) انجام گرفته باشد.

 
۲) صدور گواهینامه انطباق کالاهای صادراتی مشمول استاندارد اجباری

یاداشت ۱: این بررسی شامل کنترل مدارک حقوقی واحد تولیدی، کنترل واقع بودن واحد تولیدی در استان تهران و سایر موارد می باشد.

یاداشت ۲: ضمن استعلام از اداره اجرای استاندارد.

یاداشت ۳: آزمون باید در یکی از آزمایشگاههای موسسه استاندارد، ادارات کل تابعه آن یا آزمایشگاه همکار (اکرودیته) انجام شود.

یاداشت ۴: موافقت با استاندارد به گواهینامه انطباق صادره و بصورت ظهر نویسی اظهار نامه صادراتی صورت می گیرد.

 
۳) صدور مجوز حذف بازرسی

یاداشت ۱: در این مرحله ارائه معرفینامه بانک نیز لازم است.

یاداشت ۲: این بررسی شامل کنترل ثبت سفارش، کنترلP/I(Performa Invoice) کنترل نامه بانک مربوطه و سایر موارد می باشد.

یاداشت ۳: کالاهای خاص عبارتند از:

الف) مورد نیاز پروژه های دولتی

ب) مورد نیاز واحد های تولیدی به عنوان تجهیزات کارخانه

ج) کالاهای حد واسط یا مواد اولیه واحد های تولیدی

۳)  تعیین ماهیت کالا

توضیح: این رویه جهت کالاهای صادراتی یا وارداتی که مشمول مقررات استاندارد اجباری نمی باشند کاربرد دارد.

 
ضوابط فنی استفاده از CE مارک

برای اقلام ” مشمول مقررات استاندارد اجبارِِیِ” مندرج در فهرست پیوست، علاوه بر رعایت مقررات استاندارد اجباری، داشتن دستور العمل فارسی همراه هر کالا الزامی است و نیازی به ارائه گواهی CE مارک   نمی باشد(ردیف های ۱ الی ۹ و ۱۱ الی ۲۳ فهرست باستثناء بند ۱۵)

    برای اقلام ” مشمول مصوب هیات محترم وزیران” مندرج در فهرست پیوست، ارائه تاییدیهCE  مارک و داشتن دستور العمل فارسی همراه هر کالا الزامی است و نیازی به نمونه برداری و آزمون نمی باشد

(ردیف های ۱۰و ۱۵و ردیف های ۲۴ الی ۳۳ فهرست )

    برای کالاهای خاص (از قبیل الکترو موتور، ژنراتور، سرور، رایانه همراه و اسکنر) دستورالعمل همراه می تواند فارسی (ترجیجاً) یا انگلیسی باشند.
     در صورتیکه وارد کنندای نتواند برای اقلام مشمول مصوبه هیات محترم وزیران گواهی CE مارک ارائه دهد، می تواند با یکی از روشهای اجرائی ۳۵/۱۳۱/ر اقدام و در صورت تایید و رعایت استانداردها و الزامات CE مارک و ارائه دستور العمل فارسی همراه هر کالا، محموله خود را ترخیص نمایند.
    گواهی CE مارک صادره از سوی سازنده کالا مستقر در کشورهای معتبر (با روش خوداظهاری)و در سر برگ کارخانه سازنده کالا کفایت کرده و مورد قبول می باشد ولی گواهی CE  مارک کالاهای ساخت سایر کشورها باید توسط یک سازمان گواهی کننده معتبر (سازمان گواهی کننده مستقل شخص ثالث) صادر شده باشد.

 
فهرست کالاهای مشمول ضوابط فنی CE مارک و دستور العمل فارسی